Antibiyotik Direnci Gelişimi ve Gıda Güvenliği - 3

 

Sevgili Okuyucularım,

Antibiyotiğe dirençli mikroorganizma içeren bir gıdayı tükettiğimizde bizleri bekleyen riskler neler olabilir?

Gıda amaçlı beslenen hayvanlarda ve bazı tarım ürünlerinde bilinçsiz antibiyotik kullanımı nedeniyle mikroorganizmalar arasında dirençli soylar gelişmektedir. İnsanlarda bu gıda kaynaklarını tüketerek evrimleşerek direnç kazanan mikroorganizmaları vücuda almaktadır. Örneğin, metisiline dirençli Staphylococcus aureus ve Geniş Spektrumlu Beta Laktamaz (ESBL) üreten Enterobacteriaceae suşları gibi… Durum böyle olunca, konu halk sağlığını ilgilendirmektedir ve ulusal tedbirler alınması gerekmektedir. konuyu yalnızca Türkiye açısından düşünmeyiniz. Çünkü tüm Dünya’ da Devletler birbirleriyle yoğun ve gittikçe artan şekilde gıda ihracatı ve ithalatı yapmaktadırlar. Türkiye’ de yüksek risk olmadığını düşünseniz bile (ki bu noktada yeterli ve doyurucu somut veriler bulunmamaktadır), başka bir ülkeden ithal gıda ürününde antibiyotiğe dirençli mikroorganizma olmayacağı garantisini kim verebilir?

AB Gıda Güvenliği Teşkilatı EFSA, antibiyotik direnci konusunu Biyolojik Tehlike sınıfına almıştır. Ülkemizde konu hakkında özellikle sağlık çalışanları klinik çalışmalar yapmaktadırlar. Ancak, gıda mevzubahis olunca durum biraz değişmektedir. Şu an itibariyle, ülkemiz için gıdalar yoluyla antibiyotiğe direnç geliştirmiş mikroorganizmaların epidemiyolojisi ve halk sağlığı açısından risk değerlendirmesi yapılmamıştır. Devlet Kurumlarına bu konuda akademisyenlerle birlikte sorumluluk düşmektedir.

Sağlık açısından bakıldığında antibiyotiğe dirençli Enterobacteriaceae suşlarının üriner yollar ve yumuşak dokularda ciddi enfeksiyonlara sebep oldukları bilinmektedir. Üstelik bu tip mikroorganizmalar herhangi bir yangı durumunda hekimin vereceği antibiyotiğin etkisini azaltmakta ya da engellemektedir. Sonuç olarak tedavi istenilen amaca ulaşmamaktadır. Daha ileri senaryolarda ise kolonda mevcut mikroflorada ki diğer mikroorganizmalarla aralarında yatay gen transferi gerçekleşirse, yani antibiyotiğe dirençli mikroorganizma, diğer türdeşlerine veya başka cins bakterilere gen transfer ederse farklı sorunlar yaşanabilecektir? Son yıllarda, aklı başında tüm kurumlar bilinçsiz antibiyotik kullanımını önleyici tedbirler almaktadır. Ancak, ülkemiz için hayvan yetiştiriciliğinde bilinçsiz antibiyotik kullanımın yaygın olduğu akademik çevrelerde çok iyi bilinmektedir. Antibiyotik kullanımını sınırlamak ve/veya azaltmak için, probiyotik ve prebiyotik uygulamaları teşvik edilmektedir.

2012 yılı sonunda, INTENC Türk-Alman Yoğunlaştırılmış Bilimsel İşbirliği Destekleme Programı kapsamında, Üniversitemiz Gıda Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haydar Özpınar’ yürütücülüğünde, Justus Liebig Giessen Üniversitesi Gıda Bilimi Anabilim Dalından Prof. Dr. Ewald Usleber ve Doç. Dr. Ömer Akıneden ile 19 Mayıs Üniversitesi Gıda Hijyeni Anabilim Dalından Prof. Dr. Mustafa Alişarlı’ nın ortaklaşa proje teklifi sunulmuştur. Proje başlığı “Geniş Spektrumlu Beta-Laktamaz (ESBL) üreten Enterobacteriaceae suşlarının gıdalarda moleküler epidemiyolojisi ve Türkiye’ de halk sağlığı açısından risk değerlendirmesi” dir. Otuz altı ay sürmesi planlanan proje kabul edilirse kapsamı bakımında ülkemiz için ilk olacaktır. Mayıs ayı içinde Türkiye’ den TÜBİTAK ve Federal Almanya Cumhuriyeti’nden ise BMBF kararlarını vereceklerdir. Ümit ederiz ki proje başvurusu desteklenmeye uygun bulunur… Dua ediyoruz çünkü bu geniş kapsamlı projeye benzer bir başka projeyi 2 sene önce yine Alman ortakla sunmuştuk. Alman tarafı projeye destekleme kararı verirken, TÜBİTAK’ın yanıtı “HAYIR” olmuştu. Şöyle anlatayım, İngilizce olarak yazdığımız ortak ve kelime kelimesine aynı bir proje başvurusu hazırlıyorsunuz. Bu başvuruyu Alman tarafı oybirliğiyle onaylıyor ve başlayın diyor; ancak, TÜBİTAK, “Hayır” diyor… Bakalım, bu sefer kazı kazanda ne çıkacak? Sonucu sizlerle paylaşırım…

 

Tekrar buluşana kadar sağlık ve esenlikle kalın…

 

İsmail Hakkı TEKİNER

İstanbul Aydın Üniversitesi

Gıda Mühendisliği Doktora Programı

AvH Vakfı Gıda Moleküler Biyolojisi Araştırma Laboratuvarı

 

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız: http://www.diyetonline.com/Ismail_Hakki_Tekiner-yazar-274.aspx